Tài liệu tham khảo dành cho các bạn đang tìm hiểu về cấu trúc cột sống con người

Cột sống do 33 - 34 đốt sống tạo thành:
- 7 đốt sống cổ. Ký hiệu C1 -> C7 Tên đầy đủ : C: Cervicalis
- 12 đốt sống lưng. Ký hiệu D1 -> D12 Tên đầy đủ : D: Dozsalis
- 5 đốt sống thắt lưng. Ký hiệu L1 -> L5 Tên đầy đủ : L: Lombalis
- 4-5 đốt sống cùng. Ký hiệu S1 -> S5 Tên đầy đủ : S: Sacrilis
- 4-5 đốt sống cụt. Ký hiệu Cx Tên đầy đủ : Coccyx


Lưu ý:
* 4-5 đốt sống cùng ( S1 -> S5 ) cột sống đưa ra phía sau, thành 1 liên tảng, cao nhất là S5
* 4-5 đốt sống cụt (Cx) Các xương cụt đều đưa ra phía trước và cũng thành 1 liên tảng
* 5 đốt sống thắt lưng (L1 -> L5 ) Các đốt sống thắt lưng khỏe hơn vì chúng phải chịu toàn bộ sức nặng của thân trên gia trọng lên nó. Các mỏm gai ngắn, rộng. Ngang thân đốt sống to hơn, không tiếp khớp với xương sườn nên các mỏm ngang dài và nhọn. Lỗ đốt có hình tam giác.

Cấu tạo chung của 1 đốt sống:
- Một đốt sống nói chung gồm: Thân đốt sống hình trụ gồm 2 mặt trên và dưới, hơi lõm ở giữa và 1 vành xương đặt xung quanh.
- Mỗi đốt sống bao gồm 1 cung xương và 1 thân xương. Từ cung xương nhô bảy mỏm là: 1 mỏm gai, 2 mỏm ngang và 4 mỏm khớp (2 mỏm khớp trên và 2 mỏm khớp dưới)
- Thân đốt sống ở phía trước, cung xương ở phía sau
- Thân và cung đốt sống giới hạn bởi lỗ đốt sống.
- Tất cả các lỗ đốt sống chồng lên nhau hình thành ống sống, trong ống sống chứa tủy sống.
- Chỗ cung đốt sống và thân đốt sống tiếp giáp nhau có các khuyết trên và khuyết dưới.
- Các khuyết của 2 đốt kề nhau tạo thành lỗ gian đốt, có các dây thần kinh tủy sống chui qua.
- Các đốt sống ở từng đoạn có cấu trúc khác nhau. giữa các đốt sống có đĩa đệm, bao lấy đĩa đệm là các dây chằng dọc và dây chằng ngang.

Đặc điểm riêng và cách nhận biết 05 loại đốt sống.
Để tìm và xác định đúng đốt sống, người ta dựa vào mốc giải phẫu là các xương bả vai, xương sườn cụt và bờ trên xương chậu. Dùng các góc, các cạnh của xương đó làm mốc để tìm.


- Các đốt sống cổ Vùng cổ gồm 7 đốt nếu lấy C1 và C7 làm mốc thì đều cong lướt về phía trước và đốt sống C4 là đốt cong sâu nhất.
Đốt C1: Là đốt đội (còn có tên gọi là Atlat - tên một đại lực sĩ trong thần thoại Hy Lạp) sờ khó thấy. C1 nâng đỡ hộp sọ, có hình vòng tròn dẹt, thân đốt không rõ và lỗ đốt rất rộng, đảm bảo cho hộp sọ được xoay chuyển được dễ dàng.
Đốt C2: Còn gọi là đốt trục (Axis). Gai đốt tròn khi sờ thấy đầu tiên kể từ xương trẩm xuống. Cấu tạo hình khuyên tròn và bắt đầu xuất hiện thân đốt. Giữa C1 và C2 không có đĩa đệm. Phía trên và trước khuyên này lồi lên một mỏm gọi là mấu răng khế lấn sâu vào lỗ sống đốt C1. Giải phẫu học hiện đại gọi là mỏm răng (apophyse odontoide).
Đốt trục khớp với đốt đội giúp cho hộp sọ chuyển động, quay phải, quay trái được dễ dàng. Ngay cả khi ta gật đầu ra phía trước cũng nhờ trục của đốt C2 nghiêng về phía trước.
Đốt C3 -> C6: Thân đốt nhỉnh hơn, lỗ đốt thu dần lại. Gai đốt chẻ đôi như lưỡi rắn. Giữa các thân đốt có đĩa đệm.
Khi thăm khám trên cột sống, người Thầy thuốc cần chú ý đến đốt sống cổ C6 và C7: Ở mỏm ngang đốt C6 có một chỗ lồi cao, ta gọi là lồi trên, còn có tên gọi là tubercule de Chassaignac (củ Chassaignac). Ở mỏm gai đốt C7 cũng có một lồi cao rất rõ trội hơn củ Chassaignac được gọi là lồi dưới. Tất cả các mỏm ngang của đốt sống cổ từ C1 đến C7 đều có lỗ ngang để động mạch và tĩnh mạch sống đi qua.
Đốt D1: Nằm dưới lồi dưới của C7. Do có liên kết của xương sườn số 1 nên khi cúi cổ và quay đầu đốt này không chuyển động.
Đốt D3: Nằm trên đường thẳng nối bờ trong trên của hai xương bả vai.
Đốt D7: Nằm trên đường thẳng nối hai góc dưới của xương bả vai.
Từ đốt D1 trở xuống, cột sống lưng có xu thế cong về phía sau và đốt D4 là điểm thứ nhất nhô cao lên. Từ D8 trở đi, cột sống có hình cong lướt và D10 là đốt thứ hai nhô cao ra sau khi đứng cúi gập và đưa sâu ra phía trước nhiều nhất khi ưỡn ngửa lưng.
- Các đốt sống lưng Vùng sống lưng có 12 đốt, ký hiệu là D, từ D1-> D12. Các lỗ đốt tròn, nhỏ, thân đốt khá dày, giữa các đốt có đĩa đệm. Do cần tiếp xúc với đầu xương sườn sau, nên mỗi đốt có tới 4 diện khớp để khớp nối với xương sườn. Mỏm gai rất dài và thõng sâu do đó khi tay ta sờ thấy đuôi gai của một đốt nào đó thì ngón tay ta đã đặt ngang tầm thân đốt dưới.


Các đốt sống thắt lưng Vùng thắt lưng gồm 5 đốt, ký hiệu là L, từ L1-> L5. So với các đốt sống lưng, các đốt sống thắt lưng khỏe hơn rất nhiều; chúng phải gánh chịu toàn bộ sức nặng của cơ thể gia trọng lên nó. Các mỏm gai ngắn, rộng, mũi tròn nằm ngang. Thân đốt sống to chắc, lỗ đốt nhỏ hình tam giác, không tiếp khớp với xương sườn nên các mỏm ngang dài và nhọn.
Đốt sống thắt lưng L2 nằm trên đường thẳng nối hai đầu xương sườn cụt (nhìn phía ngoài mặt da, đó là nơi eo lưng bắt đầu thắt lại). Đốt sống lưng L4 nằm trên đường thẳng nối hai bờ trên xương chậu. Về mặt hình thái, từ L1 đến L5, cột sống có xu thế thẳng đều. Giữa các đốt có đĩa đệm.


Chú ý : - Ở nam giới: L4 và L5 cong về phía trước. - Ở nữ giới: L4 và L5 vẫn thẳng đều (người phụ nữ có chức năng mang thai). Nếu không như vậy là hiện tượng bệnh lý.
Các đốt sống này là một trong những đốt sống bản lề giúp cơ thể chuyển động được nhiều tư thế khác nhau.


- Các đốt sống cùng: Xương cùng bao gồm 5 đốt, ký hiệu là S, từ S1-> S5. Các đốt sống này dung hợp thành một liên tảng lớn, có xu hướng cong về phía sau. Điểm cao nhất là S5. Mảng liên tảng mỗi bên có 4 lỗ bát liêu đối xứng nhau. Lỗ bát liêu xuyên thủng mặt trước và sau. Lỗ bản nhỏ, bên trong có lỗ xuyên ngang sang lỗ bát liêu cho rễ thần kinh đi qua.
- Các đốt sống cụt gồm 4->5 đốt. Dung hợp thành một liên tảng và cong về phía trước, mà đầu xương cụt đưa ra phía trước sâu nhất. Ký hiệu là Cx, không có lỗ và thân đốt.



Chia sẻ cho các bạn đam mê học nắn chỉnh cột sống - tài liệu Atlas Giải Phẫu Tiếng Việt