Nguyên nhân bên ngoài ( Lục Dâm, Lục Tà )
- Sáu thứ khí : phong ( gió ), hàn ( lạnh ), thử ( nắng ), thấp ( độ ẩm ), táo ( độ khô ), hoả ( nhiệt ), khi trở thành nguyên nhân gây bệnh gọi là lục dâm, lục tà.
- Gây ra những bệnh ngoại cảm ( bệnh do bên ngoài đưa tới ) như bệnh nhiễm trùng, truyền nhiễm, đau dây thần kinh ngoại biên do lạnh…
- Luôn luôn quan hệ với thời tiết : phong : mùa xuân, hàn : mùa đông, thử : mùa hè, táo : mùa thu.
- Sáu thứ khí hay phối hợp với nhau, mà phong hay xuất hiện hơn cả, làm bệnh có tính chất đa dạng như phong hàn, phong nhiệt, phong thấp…
1. Phong
2. Hàn
  - Hàn có hai loại : ngoại hàn do lạnh, chủ khí về mùa đông gây ra bệnh ở cơ thể bằng 2 cách : thương hàn là hàn phạm vào phần cơ biểu bên ngoài, trúng hàn là hàn trực trúng vào tạng phủ. Nội hàn là do dương khí của cơ thể kém làm các cơ năng giảm sút gây ra bệnh.
A- Tim ( tâm )
- Tâm trúng phong : người hâm hấp phát sốt, không dậy được, trong bụng thấy đói, ăn vào là nôn mửa ngay.
- Tâm trúng hàn : cảm thấy khốn khổ , nặng thì tim đau thấu đến lưng, lưng đau thấu đến tim
- Can trúng phong thì đầu rung động, mắt mấp máy, hông sườn đau, đi thường khom lưng, bệnh này làm cho người bệnh thèm ngọt.
- Can trúng hàn, 2 cánh tay không giơ lên được, hay thở dài, trong ngực đau, ăn vào thì nôn mửa mà ra mồ hôi.
- Phế trúng phong : thân thể day trở không tự chủ được mà nặng nề
- Phế trúng hàn, thổ ra nước mũi đục.
- Tỳ trúng phong, hâm hấp phát sốt, giống như người say, trong bụng phiền, nặng nề, da thịt mấp máy mà hơi thở ngắn.
-Tỳ trúng hàn : người lạnh uể oải không muốn ăn...
-Thận trúng hàn : người bệnh thân thể nặng nề, trong thắt lưng lạnh, như ngồi trong nước, thân hình như nước, mà lại không khát, tiểu tiện tự lợi, ăn uống như thường
+ Nhiệt ở thượng tiêu, có thể sinh ho, nhân vì ho mà thành chứng Phế nuy.
+ Nhiệt ở trung tiêu thì đại tiện cứng, bụng nóng cồn cào.
Thêm nữa trung tiêu chưa hòa, không tiêu được thức ăn nên hay ợ hơi
+ Nhiệt ở hạ tiêu thì tiểu ra máu như đại tiểu tiện ra máu, cũng gây nên chứng Lâm ( tiểu từng giọt ), bí không thông.
+ Đại trường ( ruột già ) có hàn, phân nát như phân vịt
+ Đại trường có nhiệt, thì phân lầy nhầy.
+ Tiểu trường ( ruột non ) có hàn, phía dưới cơ thể nặng
+ Tiểu trường có nhiệt, thì bị bệnh Trĩ.
TÌM HIỂU SƠ QUA VỀ PHONG - HÀN !!!
@ PHONG ( gió )
1- Đặc tính của phong
- Phong là dương tà hay đi lên và ra ngoài, nên hay gây bệnh ở phần trên của cơ thể ( đầu, mặt ),và ở phần ngoài ( cơ biểu ) làm da lông khai tiết : ra mồ hôi, sợ gió, mạch phù…
- Phong hay di động và biến hoá : bệnh do  phong hay di chuyển như đau các khớp, đau chỗ này chỗ khác, ngứa nhiều chỗ lên gọi là “ phong động ” biến hoá bệnh nặng, nhẹ mau lẹ.
a. Phong hàn
 - Cảm mạo do lạnh : ngạt mũi, chảy nước mũi, sợ lạnh, sợ gió, mạch phù.
 - Đau dây thần kinh ngoại biên, đau các khớp do lạnh.
 - Ban chẩn dị ứng, viêm mũi dị ứng do lạnh.
b. Phong nhiệt
 - Cảm mạo có sốt, giai đoạn đầu các bệnh truyền nhiễm : sốt, sợ gió, không sợ lạnh, họng đau đỏ, nước tiểu vàng, chất lưỡi và rêu lưỡi vàng, mạch phù sác.
 - Viêm màng tiếp hợp theo mùa, dị ứng.
 - Viêm khớp cấp.
c. Phong thấp
 - Viêm khớp dạng thấp, thoái khớp.
 - Đau các dây thần kinh ngoại biên.
 Do can khí thực kích động đến cân hay do can huyết hư không nuôi dưỡng cân :
  - Sốt cao co giật
  - Bệnh cao huyết áp do can thận âm hư làm can dương nôi lên gây nhức đầu, chóng mặt, hoa mắt…
  - Các tai biến mạch máu não do nhũn não, chảy máu não do can huyết hư gây các chứng : liệt nửa người, chân tay co quắp…
  * Hàn có hai loại : ngoại hàn do lạnh, chủ khí về mùa đông gây ra bệnh ở cơ thể bằng 2 cách : thương hàn là hàn phạm vào phần cơ biểu bên ngoài, trúng hàn là hàn trực trúng vào tạng phủ. Nội hàn là do dương khí của cơ thể kém làm các cơ năng giảm sút gây ra bệnh.
1- Đặc tính của hàn
  - Hàn là âm tà hay tổn thương dương khí : như hàn phạm vào da cơ, vệ khí bị yếu gây cảm mạo, hàm phạm vào tỳ vị làm tỳ dương hư không vận hoá được đồ ăn gây ỉa chảy, tay chân lạnh.
 - Hàn hay ngừng trệ, hay gây đau tại chỗ : hàn xâm phạm vào cơ thể gây khi huyết ứ trệ, không thông gây đâu như đau dạ dày do trời lạnh, cước làm xung huyết gây đau.
 - Hàn hay gây co rút,  làm bế tắc lại, như lạnh gây co cứng cơ, đau vay gáy, đau lưng, viêm đại tràng co thắt do lạnh, chuột rút các cơ do lạnh…
 - Phong hàn : đã trình bày ở phần phong
 - Hàn thấp : đi ỉa chảy, nôn mửa, đau bụng do lạnh.
a. Tâm phế dương
 - Chứng tắc động mạch vành, mùa lạnh hay gặp.
 - Hen kèm với những triệu chứng dương hư, vì thận dương hư không nạp phế khí.
b. Tỳ vị hư hàn
  Ăn kém, đầy bụng, sợ lạnh, tay chân lạnh, ỉa chảy, mạch trầm trì, trầm nhược.
c. Thận dương hư
  + Người già sợ lạnh, tay chân lạnh, ỉa chảy, tiểu tiện nhiều lần…
  + Chứng nội hàn do dương khí kèm, thì vệ khí cũng kém hay gây cho người ta dễ dàng bị cảm lạnh.

*+* :  Có nhiều phương pháp hỗ trợ điều trị phong hàn hiệu quả tại nhà mà không cần dùng thuốc. Y Cốt Liên Khoa khuyên bạn nếu nhận thấy các triệu chứng phong hàn, người bệnh có thể thực hiện một số biện pháp điều trị như sau :
- Khi người bệnh có các triệu chứng phong hàn, cần đưa ngày vào nơi ấm áp, tránh gió. Để điều trị, có thể thực hiện xoa bóp và day các huyệt sau :
+ Huyệt Thái xung. Huyệt thuộc kinh Can, nằm ở giữa ngón chân cái và ngón chân chân trỏ đo lên 2 tấc về phía mu bàn chân.
+ Huyệt Tam lý thuốc kinh Vị. Huyệt ở mặt ngoài cẳng chân, dưới xương bánh chè ba tấc và xương mào chày một tấc.
+ Huyệt Thận du thuộc kinh bàng quang. Huyệt nằm ở vùng thắt lưng từ mỏm gai ở đốt sống thắt lưng đo ra 1 tấc rưỡi.
+ Huyệt Lao cung (thuộc kinh bào) nằm ở kẽ giữa ngón giữa và ngón áp út.
+ Huyệt Lạc chẩm là huyệt nằm ở mu bàn tay cách khe liên khớp ngón giữa và ngón trỏ một tấc rưỡi về phía mu bàn tay.
Khi bị phong hàn, người bệnh có thể xông hơi để xua tàn hàn khí, giúp toát mồ hôi, giải cảm và hỗ trợ cân bằng thân nhiệt hiệu quả.
Nồi nước xông hơi bao gồm: Lá bạc hà, tía tô, kinh giới, lá chanh, lá bưởi, lá tre, là sả, cúc tần mỗi loại một nắm tay. Các lá này mang đi rửa sạch, cho vào nồi, đổ ngập nước, đun sôi. Dùng nước này xông cả người cho toát mồ hôi sau đó lau sạch và thay quần áo ngay.
3. Đánh gió với cám gạo rang nóng
Đánh gió là phương pháp điều trị phong hàn cổ truyền quen thuộc. Cần chuẩn bị một bát con cám gạo tẻ, mang đi sao vàng đến khi có mùi thơm. Sau đó đổ ra một chiếc khăn sạch, cho thêm vài lát gừng tươi, buộc chặt chà xát về cơ thể theo thứ tự : Trán, lưng, bàn chân, bàn tay. Cụ thể như sau :
+ Vùng trán : Chà sát vùng trán từ 2 thái dương xuống má khoảng 20 – 30 lần.
+ Vùng lưng : Chà dọc từ gáy đến hai bên bả vai, lưng, thắt lưng và sống lưng từ 20 – 30 lần.
+ Vùng tay : Chà sát từ cánh tay đến mu bàn tay từ 20 – 30 lần.
+ Vùng chân : Chà sát từ đùi xuống cẳng chân, mu bàn chân từ 20 – 30 lần.
Ngoài ra, có thể thay cám gạo bằng rượu, tóc rối, gừng hoặc lá trầu không đều được.
- Bài thuốc chữa phong hàn thứ nhất :
- Bài thuốc điều trị phong hàn thứ hai :
Sử dụng Bạch chỉ 6 g, Tía tô 10 g, Kinh giới 10 g, Trần bì (vỏ quýt) 15 g, Địa liền 6 g, Bạc hà 10 g, Gừng tươi 3 lát sắc thành thuốc uống mỗi ngày một thang, liên tục trong 3 ngày.
Hệ thống tiêu hóa của người bệnh phong hàn thường bị ảnh hưởng dẫn đến hoạt động kém. Do đó, để hỗ trợ điều trị bệnh, người bệnh có thể tham khảo một số món ăn cho người phong hàn như :
+ Cháo giải cảm : Bao gồm tía tô, Hành hoa mỗi loại một nắm, gừng tươi ( một lát ) thái nhỏ cho vào một bát to. Nấu cháo gạo tẻ đang sôi đổ vào bát, thêm một ít tiêu và muối ăn ngay khi còn nóng. Sau khi ăn, nằm đắp chăn cho ra mồ hôi, sau đó lau mồ hôi và thay quần áo.
+ Canh trứng + hành điều trị phong hàn : Cần đánh đều một quả trứng gà ta, sau đó đổ vào một nồi nước đang sôi, thêm một lá hành hoa đã cắt nhỏ, một ít muối và tiêu. Dùng ngay khi còn nóng.