Tổng quan về Hội chứng cơ hình lê ( Piriformis syndrome )
Hội chứng cơ hình lê ( cơ tháp ) ( Piriformis syndrome ) là một rối loạn thần kinh cơ hiếm gặp khi cơ hình lê chèn ép dây thần kinh tọa ( sciatic nerve ). Tuy nhiên đa số các trường hợp đau thần kinh tọa thường gặp không phải là do hội chứng cơ hình lê gây ra.
GIẢI PHẪU CƠ HÌNH LÊ ( Piriformis syndrome )
Cơ hình lê thuộc nhóm cơ mông, là lớp cơ sâu nằm sau cơ mông lớn
- Nguyên ủy : Mặt trước các đốt cùng 2 - 4, dây chằng cùng - ụ ngồi
- Bám tận : Bờ trên mấu chuyển lớn xương đùi
- Thần kinh chi phối : nhánh trước (bụng) L5, S1, S2
- Chức năng chính của cơ hình lê gồm : nâng và xoay đùi, giúp ổn định khớp háng, duy trì sự cân bằng bước đi.
Tìm hiểu về hội chứng cơ hình lê ( cơ tháp ) ( Piriformis syndrome ) là gì ?
1. Cơ hình lê là gì ?
Cơ hình lê là một cơ dẹt, có hình lê ( hay hình tháp ) thuộc nhóm cơ mông nằm xiên ở mông, cạnh bờ trên của khớp háng. Đây là lớp cơ sâu nằm sau và xiên cơ mông lớn Cơ hình lê có vai trò rất quan trọng trong vận động phần dưới của cơ thể bởi vì nó giúp cố định khớp háng, nâng và xoay đùi ra ngoài. Điều này cho phép chúng ta bước đi, nâng trọng lượng cơ thể từ chân này sang chân khác, và duy trì sự cân bằng. Cơ hình lê tham gia các động tác trong thể thao bao gồm nâng và xoay đùi nhanh và tham gia hầu hết các chuyển động của háng và chân.
2. Dây thần kinh tọa là gì ?
Dây thần kinh tọa là dây thần kinh dày và dài trong cơ thể, còn được gọi là dây thần kinh ngồi hoặc dây thần kinh hông to (sciatic nerve). Dây thần kinh tọa đi dọc theo qua bờ dưới cơ hình lê, xuống mặt sau của chân, và cuối cùng chia nhánh thành các nhánh thần kinh nhỏ nằm tận cùng tại bàn chân. Vì vậy khi cơ hình lê co thắt có thể làm chèn ép dây thần kinh này.
3. Hội chứng cơ hình lê
Trả lời cho câu hỏi “ Hội chứng cơ hình lê ( Piriformis syndrome ) là gì ? ”, Y Cốt Liên Khoa cho biết đây là một bệnh thần kinh do chèn ép với các biểu hiện đau, tê bì, dị cảm và yếu cơ theo phân nhánh chi phối của dây thần kinh hông, gây rối loạn thần kinh cơ khá hiếm gặp, còn gọi là hội chứng cơ tháp. Tình trạng này xảy ra khi cơ hình lê bị sưng và co thắt, dẫn đến kích thích hoặc chèn ép dây thần kinh tọa ( còn được gọi là dây thần kinh ngồi hay dây thần kinh hông to : sciatic nerve) khi nó đi qua khuyết ngồi lớn. Chức năng chính của các cơ hình lê là xoay xương đùi ra ngoài tại khớp hông, cơ này được chi phối bởi đám rối cùng. Khi xương đùi xoay vào trong, gây bám vào bụng cơ có thể đè vào dây thần kinh hông. Nếu sự đè nén kéo dài, nó có thể gây ra chèn ép dây thần kinh. Điều này khiến người bệnh cảm thấy đau nhức, ngứa ran và tê liệt vùng hông hoặc mông, cũng như dưới đùi và cẳng chân dọc theo đường dây thần kinh đi xuống.
4. Nguyên nhân hội chứng cơ hình lê
Những nguyên nhân phổ biến gây ra hội chứng cơ hình lê bao gồm :
- Hẹp lỗ bịt
- Có cơ hình lê phụ
- Phì đại cơ hình lê
- Dị tật cột sống thắt lưng cong ra trước
- Co thắt cơ hình lê
- Di lệch , bán trật vùng xương chậu ( xương hông ) – xương cùng
- Bại não
- Viêm bao hoạt dịch - Viêm vùng cơ hình lê
- Tập thể dục quá sức, đặc biệt là thực hiện các chuyển động lặp đi lặp lại của chân ( chạy bộ kéo dài ) có thể dẫn tới tình trạng co thắt, tổn thương, sưng và kích thích của cơ hình lê.
- Chấn thương, ngã nặng - Nâng vật nặng - Leo cầu thang
- Thường xuyên ngồi nhiều trong thời gian dài để làm việc hoặc xem tivi quá lâu
- Đột ngột tập thể dục thường xuyên sau thời gian dài không hoạt động
- Lạm dụng cơ hoặc tập luyện quá sức có thể tăng nguy cơ mắc bệnh
- Căng cơ và thừa cân do mang thai
- Người gặp vấn đề ở khớp cùng chậu.
- Co thắt cơ hình lê quá mức do bị kích thích bởi các cấu trúc lân cận, chẳng hạn như khớp xương cùng hoặc khớp hông.
- Một số chấn thương cơ hình lê điển hình bao gồm xoay hông đột ngột, một cú đánh trực tiếp khi chơi thể thao, tai nạn giao thông hoặc Bị thương với vết thương lớn có vết rách xuyên thấu đến cơ
5. Triệu chứng của hội chứng cơ hình lê
* Lâm sàng :
Triệu chứng của hội chứng cơ hình lê cũng tương tự như đau thần kinh tọa, bao gồm:
Đau ngứa ran hoặc tê vùng mông là triệu chứng thường thấy của hội chứng cơ hình lê
• Đau ngứa ran, hoặc tê ở vùng mông , khó ngồi thoải mái.
• Tê và yếu nặng dần, lan xuống phía sau đùi, bắp chân và bàn chân;
• Đau thường tăng khi đi leo cầu thang, đứng lên, ngồi xuống, hoặc đi, chạy;
• Đau cũng có thể được kích hoạt khi ngồi lâu, như lái xe hơi đường dài hoặc có lực tác động trực tiếp trên cơ hình lê.
• Đối với hội chứng cơ hình lê nghiêm trọng, cơn đau ở mông và chân có thể nghiêm trọng đến mức bạn không để chuyển động được. Bạn sẽ không thể thực hiện các công việc hàng ngày, chẳng hạn như ngồi trước máy tính, lái xe hoặc công việc gia đình.
* Xét nghiệm :
+ Điện sinh lý, được gọi là thử nghiệm FAIR, đo lường sự chậm dẫn truyền các dây thần kinh khi cơ piriformis đè lên nó.
+ MRI ( magnetic resonance neurography ), một loại MRI làm nổi bật sự viêm và các dây thần kinh. Hình cộng hưởng từ sẽ giúp nhìn thấy nếu có chấn thương hoặc viêm cơ hình lê, hoặc đôi khi có thể xác định có cơ hình lê phụ hay phì đại cơ hình lê hay không.
6. Chẩn đoán hội chứng cơ hình lê như thế nào?
+ Không có xét nghiệm chẩn đoán chắc chắn hội chứng cơ hình lê. Trong nhiều trường hợp, bệnh nhân đã từng bị chấn thương vùng này, hoặc lặp đi lặp lại hoạt động mạnh như chạy đường dài hoặc ngồi lâu. Bác sĩ chẩn đoán hội chứng cơ hình lê dựa vào lời khai của bệnh nhân về các triệu chứng và sự thăm khám của bác sĩ có sử dụng một loạt các động tác gây đau do căng cơ hình lê. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể tìm thấy lúc thăm khám sự co thắt hoặc giãn cơ hình lê.
+ Các triệu chứng của hội chứng cơ hình lê có thể tương tự các bệnh khác, vì vậy chụp cộng hưởng từ (MRI Scan) có thể được đề nghị để loại trừ các nguyên nhân khác gây chèn ép dây thần kinh tọa, chẳng hạn như thoát vị đĩa đệm.
Chụp cộng hưởng từ (MRI Scan) là phương pháp duy nhất có thể thấy đầy đủ hình ảnh vùng cơ hình lê. Kết quả chụp được phụ thuộc vào nguyên nhân, và thường không có bất thường nào được ghi nhận. Hình cộng hưởng từ sẽ giúp bác sĩ nhìn thấy nếu có chấn thương hoặc viêm cơ hình lê, hoặc đôi khi bác sĩ có thể xác định có cơ hình lê phụ hay phì đại cơ hình lê hay không.
• Chẩn đoán phân biệt:
Hội chứng cơ hình lê thường bị nhầm lẫn với các tình trạng đau gây ra bởi các bệnh lý khác, đặc biệt là đau thần kinh tọa có nguyên nhân bệnh lý từ cột sống thắt lưng như thoái hóa đốt sống, thoát vị đĩa đệm gây chèn ép rễ thần kinh L5 và S1.
Tuy nhiên, đa số những trường hợp đau thần kinh tọa không phải là do hội chứng cơ hình lê. Dó đó cần được chẩn đoán phân biệt để điều trị chính xác. Do vậy việc chẩn đoán xác định là rất quan trọng để quyết định phương pháp điều trị phù hợp.
7. Điều trị hội chứng cơ hình lê như thế nào ?
Y Cốt Liên Khoa khuyên bạn hãy gặp bác sĩ nếu bạn cảm thấy đau hay tê ở mông hoặc chân kéo dài hơn một vài tuần. Đau thần kinh tọa có thể kéo dài trong vài tuần hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào nguyên nhân. Bạn cũng nên đi khám bác sĩ nếu các triệu chứng thường xuyên tái phát.
Thông thường, bác sĩ sẽ đánh giá bệnh sử, các triệu chứng và bất kỳ nguyên nhân có thể khiến bạn đau. Hãy chuẩn bị để chia sẻ với bác sĩ về các triệu chứng của bạn một cách chi tiết, đầy đủ nhất. Nếu bạn bị ngã gần đây hoặc căng cơ trong khi chơi thể thao, hãy nhớ chia sẻ thông tin đó với bác sĩ.
- Nếu đau là do ngồi hoặc do hoạt động nhất định nào đó, trước hết phải cố gắng tránh các tư thế gây đau. Bạn nên nghỉ ngơi, việc chườm nước đá và chườm nóng có thể giúp giảm các triệu chứng. Bên cạnh đó, các phương pháp điều trị khác bao gồm :
- Bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu có thể đề nghị một chương trình bài tập và kéo giãn để giúp giảm sự chèn ép lên dây thần kinh tọa.
- Vật lý trị liệu : Điều trị nhiệt nóng ( sóng ngắn, hồng ngoại ) có thể giúp giảm các triệu chứng. Điện xung cũng giúp giảm đau.
- Bạn cũng có thể điều trị nắn chỉnh xương chậu để. Sau đó sẽ tiến hành giải quyết triệt nguyên nhân gây bệnh, phục hồi để bệnh nhân lấy lại sức cơ và khả năng vận động bình thường. Cuối cùng là giải pháp tăng cường chất lượng cơ xương khớp để bệnh nhân không bị tái phát bệnh giúp giảm đau và tăng phạm vi chuyển động.
- Dùng thuốc : thuốc kháng viêm không steroid, thuốc giãn cơ hoặc tiêm corticoid.
- Phương pháp điều trị khác như sử dụng một dòng điện nhẹ iontophoresis
- Tiêm botulinum toxin (Botox) có thể được sử dụng. Sử dụng các thuộc tính gây liệt của botulinum toxin, tiêm Botox có thể làm giảm căng cơ và giảm chèn ép lên dây thần kinh tọa để giảm đau. Một số nghiên cứu đã tìm thấy Botox có hiệu quả hơn corticosteroids.
- Nếu sử dụng các biện pháp điều trị trên mà không có hiệu quả thì phẫu thuật có thể được khuyến cáo như là một phương pháp điều trị cuối cùng.
* Lời khuyên của Y Cốt Liên Khoa : Vì nguyên nhân hội chứng cơ hình lê thường bắt nguồn từ những vận động quen thuộc hàng ngày, nên chúng ta có thể phòng tránh bằng cách sinh hoạt đúng tư thế, khởi động kỹ trước khi vận động và tăng cường độ dần dần. Nếu xuất hiện cơn đau cần ngừng hoạt động và nghỉ ngơi cho đến khi thuyên giảm. Đối với người đã mắc bệnh, việc thường xuyên tập vật lý trị liệu sẽ hạn chế nguy cơ tái phát hội chứng. Người thuộc nhóm đối tượng dễ mắc bệnh này cũng nên tìm hiểu để biết thêm triệu chứng của hội chứng cơ hình lê là gì để gặp bác sĩ trao đổi khi cần thiết.
8. Phòng ngừa hội chứng cơ hình lê
Hội chứng cơ hình lê thường được gây ra do thể thao hoặc vận động gây mỏi cơ hình lê nhiều lần, chẳng hạn như chạy hoặc đá, việc phòng tránh thường phải chọn những môn thể thao tốt.
• Những biện pháp tại nhà nào giúp bạn phòng ngừa hội chứng cơ hình lê ?
Mặc dù tập thể dục đôi khi có thể gây ra hội chứng cơ hình lê, nhưng tập thể dục thường xuyên với mức độ vừa phải có thể giúp giảm nguy cơ mắc hội chứng này. Cơ bắp cần được tập luyện để tăng cường sức mạnh và khỏe mạnh.
Để giúp ngăn ngừa những tổn thương dẫn đến hội chứng cơ hình lê, bạn nên :
+ Khởi động làm nóng và giãn cơ trước khi chạy hoặc tham gia vào các bài tập cần nhiều sức mạnh
+ Tăng cường độ tập luyện dần dần
+ Tránh chạy lên và xuống cầu thang hoặc trên bề mặt không bằng phẳng
+ Đứng dậy và di chuyển xung quanh khi bạn ngồi hoặc nằm quá lâu
- Nếu bạn đã mắc hội chứng cơ hình lê ( Piriformis syndrome ), bạn có thể có nguy cơ cao mắc bệnh lại.
- Nếu thường xuyên tập vật lý trị liệu, bạn sẽ có thể tránh được tình trạng tái phát hội chứng. . Nếu cơn đau xảy ra cần ngừng hoạt động và nghỉ ngơi cho đến khi thuyên giảm đau và gặp bác sĩ khi cần thiết.
9. Bài tập kéo giãn cơ hình lê (cơ tháp)
Vị trí ban đầu: Nằm dựa lưng, dùng một chiếc gối nhỏ hoặc sách để kê đầu. Cong chân trái và để mắt cá chân phải chéo qua đầu gối chân trái.
Bài tập kéo giãn cơ hình trái lê (cơ tháp)
Thực hiện: Dùng 2 tay giữ chặt bắp đùi trái và kéo người về phía người. Giữ phần xương cụt ngay trên sàn, để hông thẳng. Kéo căng mông phải. Giữ trong 20-30 giây, kết hợp thở sâu. Thực hiện 2 đến 3 lần.
Lưu ý:
• Có thể sử dụng khăn thay thế nếu không thể dùng tay giữ đùi.
• Đừng để xương cụt trượt khỏi sàn.
• Giữ khung xương chậu thẳng
Trên đây là một số thông tin liên quan đến hội chứng cơ hình lê, Y Cốt Liên Khoa mong rằng bài viết sẽ có ích cho các bạn trong quá trình tìm hiểu và điều trị bệnh lý này !!!
Bài viết có tính chất tham khảo nên những thông tin được cung cấp này không thể thay thế cho lời khuyên của các chuyên viên y tế. Bạn hãy luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi quyết định điều trị.
🎯CÁM ƠN CÁC BẠN ĐÃ QUAN TÂM - ĐỪNG QUÊN LIKE VÀ CHIA SẺ CHO MỌI NGƯỜI BÀI VIẾT BỔ ÍCH!!!